NIK skontrolowała MOP-y na polskich autostradach i drogach ekspresowych
Choć liczba kilometrów dróg szybkiego ruchu w naszym kraju znacząco się powiększyła w obecnym stuleciu, to jednak nowym odcinkom autostrad i dróg szybkiego ruchu często brakuje odpowiedniej infrastruktury towarzyszącej. Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się miejscom obsługi podróżnych i ma liczne zastrzeżenia co do ich funkcjonowania.
Krajowe przepisy, ale również międzynarodowe umowy określają warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać autostrady i drogi ekspresowe. Jednym z nich są miejsca obsługi podróżnych (MOP), które mają zapewniać podróżnym odpowiednie warunki do wypoczynku podczas podróży, a także oferować minimum niezbędnych usług (urządzenia sanitarne, stacje paliwowe, obiekty gastronomiczno-handlowe czy obiekty noclegowe). MOP kategorii I oferują wyłącznie strefy odpoczynku, natomiast kategorii II i III także strefy usługowe.
Jednym z warunków wymaganych przez przepisy UE dla dróg sieci TEN-T jest stworzenie miejsc obsługi podróżnych przy autostradach nie rzadziej niż co ok. 100 km, z uwzględnieniem potrzeb społecznych, rynkowych i środowiskowych.
Według stanu na koniec września 2017 r. w Polsce użytkowano 1640 km autostrad. W bezpośrednim zarządzie GDDKiA pozostawało 1172 km autostrad oraz 1671 km dróg ekspresowych. W zarządzie koncesjonariuszy znajdowały się odcinki autostrad A1, A2 i A4 o łącznej długości 468 km.
Na użytkowanych w Polsce odcinkach autostrad funkcjonowały łącznie 62 MOP kategorii II lub III oraz 80 MOP kat. I. Uwzględniając fakt, że autostrada posiada dwie jezdnie, a MOP obsługuje zazwyczaj jeden kierunek jazdy, można przyjąć, że miejsca obsługi podróżnych różnych kategorii dostępne były dla podróżujących autostradami średnio co ok. 23 km, przy czym MOP z poszerzonym zakresem usług obejmującym m.in. stację paliwową (kat. II lub III) dostępne były średnio co ok. 53 km.
Sytuacja ta nie była jednak identyczna na wszystkich autostradach i na niektórych ich odcinkach działające MOP kat. II lub III były dostępne z większą częstotliwością, a w innych miejscach odległości te były znacznie większe. Najdłuższym odcinkiem bez stacji paliwowej dostępnej bezpośrednio na autostradzie był wschodni odcinek A4 o długości ok. 180 km - od okolic Tarnowa (MOP II Rudka, MOP III Komorów) do przejścia granicznego z Ukrainą w Korczowej.
Znacznie gorzej wygląda ta kwestia na drogach ekspresowych. Większość oddanych do użytkowania odcinków dróg ekspresowych o łącznej długości 1671 km nie tworzyła jednolitych ciągów drogowych i nie była odpowiednio wyposażona w MOP. Najdłuższe takie odcinki funkcjonowały na drodze S3 (od okolic Szczecina do Zielonej Góry) oraz na drodze S8 (odcinek od Wrocławia do autostrady A1 w okolicach Łodzi oraz od Piotrkowa Trybunalskiego do okolic Radziejowic). Na użytkowanych odcinkach dróg ekspresowych funkcjonowało jedynie 15 MOP kategorii II lub III. Najgorzej wyposażona w MOP, w tym również w te ze stacjami paliwowymi, była droga ekspresowa S3, gdzie na odcinku o długości ok. 159 km, od okolic Sitna w woj. zachodniopomorskim (MOP Sitno) do Zielonej Góry (MOP Racula), brak było innych MOP wyposażonych w stacje paliwowe.
Jak wynika z przeprowadzonej kontroli od oddania do użytku odcinka autostrady do przekazania podróżnym MOP ze stacją paliw upływało od kilku miesięcy do nawet kilku lat, a w skrajnym przypadku nawet ponad 10 lat (MOP III Oleśnica Mała na A4). Po ponad 9 latach udostępniono podróżnym MOP II Witowice na A4.
Na użytkowanych odcinkach dróg ekspresowych przewidziano wykonanie 51 MOP kategorii II lub III, z których na koniec września 2017 r. oddano do użytku 15, a 23 miejsca obsługi podróżnych nadal funkcjonowały jako MOP I, natomiast 13 wciąż nie było udostępnionych. Od oddania do użytku wybudowanego odcinka drogi ekspresowej do udostępnienia podróżnym MOP w standardzie kategorii II lub III upływało od kilku miesięcy do ponad dwóch lat.
Kontrolerzy NIK zwrócili również uwagę, że na tablicach informacyjnych ustawionych w strefie zbliżania się do miejsc obsługi podróżnych nie było informacji wskazującej odległość do kolejnego MOP ze stacją paliw (kategoria II lub III). Umieszczanie takiej informacji na tablicach jest zgodne ze standardami oznakowania sieci międzynarodowych dróg „E” stosowanymi w krajach Europy Zachodniej.
Na niektórych drogach (m.in. S8 w woj. łódzki czy A4 od Krzyżowej do Wrocławia) funkcjonowały obiekty z bezpośrednim dostępem do drogi, które nie spełniały standardów ustalonych dla MOP. Ponadto część z nich nie miały wydzielonych pasów do wjazdu i wyjazdu, co stwarzało potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.