Koła zmiennych faz rozrządu (KZFR) — dlaczego warto wiedzieć, czym są? Poradnik

Zmienne fazy rozrządu to rozwiązanie stosowane już dość często od lat 90., a dziś będące niemal standardem. Dzięki temu można delikatnie przestawić wałek rozrządu, by sterować czasem otwarcia zaworów, a tym samym optymalizować proces spalania w pewnym zakresie obrotów lub obciążeń. Niestety, zmienne fazy rozrządu bywają też kłopotliwe, a główną przyczyną jest zużycie kół zmiennych faz rozrządu.  

Nazywa się je różnie, ale najczęściej:

• Koła zmiennych faz rozrządu
• KZFR
• Nastawniki rozrządu
• Wariatory

Czym jest KZFR?

W praktyce jest to jedno z kół zębatych napędu rozrządu osadzone na wałku, którym ma ono sterować. Element ten różni się od zwykłych kół rozrządu bardziej masywną konstrukcją. Sprawia ona, że powierzchnia zewnętrzna koła, na której pracuje pasek lub łańcuch rozrządu, jest ruchoma względem powierzchni wewnętrznej, czyli tej, którą osadza się na wałku rozrządu. Ruch ten odpowiada za sterowanie fazami rozrządu.

Ile może być takich kół?

Tyle, ile wałków ma zmienne fazy. Czasami tylko jedno, nawet jeśli są dwa wałki. W innych silnikach dwa, na dwa wałki, a jeszcze w innych — nawet cztery (np. w jednostkach V6).

Jak objawia się usterka KZFR?

Najczęściej jest to charakterystyczne terkotanie koła/klekotanie silnika. Wynika to z konstrukcji KZFR, które mają wewnątrz blokadę. Kiedy się wyrobi, uderza, wydając z siebie dźwięki przypominające stukanie metalu o metal.

Jednym z wczesnych objawów zużycia KZFR są problemy z uruchomieniem silnika, który po pierwszym uruchomieniu na zimno niemal natychmiast zgaśnie lub nie będzie trzymał niskich obrotów. Kolejne próby uruchomienia kończą się sukcesem.  

W trwałych konstrukcjach, gdzie zużyte koło nie powoduje problemów mechanicznych, objawy mogą być typowo eksploatacyjne – spadek osiągów, wzrost zużycia paliwa.

Czy trzeba je wymieniać wraz z napędem rozrządu?

To zależy od silnika i zaleceń serwisowych, a także doświadczeń. Są jednostki, w których napęd rozrządu wymienia się głównie ze względu na przedwczesne zużycie KZFR. Przykładem były wczesne silniki Alfy Romeo z rodziny Twin Spark, gdzie teoretycznie rozrząd wytrzymywał ok. 90 tys. km, ale awarii ulegały KZFR, przez co rozrząd się zrywał już po ok. 60 tys. km.

W innych silnikach koła zaleca się wymieniać np. co dwie wymiany napędu rozrządu, a jeszcze w innych przy każdej wymianie napędu. Najlepiej jest robić właśnie tak, czyli wymieniać kompletny rozrząd, tj. wszystkie jego elementy wraz z kołami.

Ile może kosztować KZFR?

Różnie z tym bywa. Najłatwiej mają użytkownicy silników popularnych i stosunkowo młodych, do których są dostępne zamienniki. Wtedy za koło zapłacimy ok. 500-700 zł. Jeśli konstrukcja jest stara, bardzo młoda lub mniej popularna, KZFR może kosztować nawet 1000-1500 zł.

Jaką profilaktykę zastosować?

Najlepszą profilaktyką dla KZFR jest stosowanie właściwego dla silnika oleju i wymienianie go wcześniej niż później. Jeśli producent silnika dopuszcza stosowanie oleju półsyntetycznego i syntetycznego, to dla koła lepszy będzie ten drugi.

Tajemnica poliszynela

Tajemnicą wielu mechaników jest dość specyficzne, ale zrozumiałe podejście do KZFR. Przeciętny klient pytający o wymianę rozrządu nie musi wiedzieć o istnieniu zmiennych faz i kół. Mechanik podaje cenę wymiany, ale bez koła zmiennych faz, by ceną nie odstraszać klienta. Niekiedy jedno koło kosztuje tyle samo, a nawet więcej niż pozostałe elementy napędu rozrządu. A jak po wymianie koło się zużyje, można na kliencie zarobić drugi raz.